Mental coaching maakt gebruik van tools die ingaan op jouw gedachten, waardoor je jouw gedachten en mindset beter kan aansturen en hierdoor beter kan presteren. Doordat je jouw gedachten beter aan kan sturen, wordt het ook makkelijker om fysiek te presteren. Ik kan dit illustreren door de volgende situaties:
Als jij iets engs zoals een wapperende vlag ziet en je wordt bang omdat jouw paard daarvan kan schrikken, gaat jouw hartslag omhoog. Dit is de bevestiging voor jouw paard dat het inderdaad eng is. Hierdoor kan het paard heftiger reageren op de vlag dan hij zou doen als jij denkt dat het niet eng is. Hierdoor kunnen paard en ruiter in een vicieuze cirkel terecht komen: doordat jouw paard voelt dat jij bang bent reageert het paard heftiger dan normaal en hierdoor wordt de ruiter nog banger doordat het paard er bijvoorbeeld vandoor gaat. Paarden voelen het erg sterk aan als een ruiter bang is en daarom is mentale coaching van essentieel belang bij bange ruiters.
Een tweede voorbeeld is wedstrijdspanning. Als jij teveel spanning hebt, dan kan je je lichaam minder goed coördineren en zal je minder duidelijke hulpen geven aan jouw paard. Hierdoor is de kans groot dat hij minder goed loopt dan thuis. Het gevolg hiervan is weer dat je de volgende keer nog meer spanning kan krijgen doordat de vorige wedstrijd niet zo goed ging; neerwaartse spiraal.
Ruiters beseffen vaak niet hoeveel resultaten zij (onbewust) kunnen halen door mentale coaching. Ook kan mentale coaching helpen in andere aspecten naast de paardensport, zoals in het bedrijfsleven. Vaak komen namelijk mentale knelpunten op meerdere aspecten in iemands leven naar voren.
Goede doelen stellen helpt met het leren focussen op het doel (stellen van prioriteiten), meer motivatie, groei in zelfvertrouwen en het verhogen van het plezier. Maar wat is nou een goed doel? Een goed doel is een doel waar je zelf invloed op hebt (dus onafhankelijk van anderen) en is specifiek, meetbaar en realistisch. Heb je een groot doel wat je wil bereiken? Deel dit grote doel dan op in kleinere doelen. Wil je bijvoorbeeld een over een jaar de overstap maken van het Z2 naar het ZZ-licht, bedenk dan de kleine doelen die je moet bereiken om dit te kunnen halen. Bijvoorbeeld elke week privéles, in de zomer volgend jaar een goede pirouette kunnen rijden etc. Denk ook na over bepaalde "hindernissen" die je tegen kan komen en hoe je die kan tackelen.
Voor ruiters die veel last hebben van (wedstrijd)spanning kunnen ontspanningsoefeningen zoals ademhalingsoefeningen en progressieve spierrelaxatie worden ingezet. Deze oefeningen zorgen ervoor dat de hartslag daalt, de spierspanning verlaagt en de ademhaling normaliseert.
Visualiseren is een levensechte simulatie maken van een gebeurtenis in je gedachten. Visualisatie stuurt je lichaam daadwerkelijk echt aan. Je hersenen kunnen deze simulatie namelijk niet onderscheiden van een echte gebeurtenis.
Gedachtentraining is het trainen van jouw gedachten om niet-helpende gedachten zoals alles of niets denken (mensen die willen afvallen en of heel gezond eten of helemaal los gaan), generalisatie (deze keer reed ik geen winstpunt, dus de volgende wedstrijd zou ik ook wel weer geen winstpunt rijden) of positieve dingen wegschuiven (dit had iedereen gekund) om te zetten in positieve gedachten.